شیر اطمینان (به انگلیسی: Relief valve) گونه‌ای از شیرهای صنعتی است که جهت تنظیم ، کاهش و ثابت نگه داشتن فشار خروجی شیر در خطوط انتقال ، شبکه و توزیع آبهای آشامیدنی و خام و دیگر صنایع حتی در صورت ایجاد نوسان در فشار ورودی مورد استفاده قرار می گیرند . شیر های فشار شکن در دو نوع مکانیکی و پایلوتدار مورد استفاده می گیرند .شیرهای اطمینان با عبور دادن سیال تحت فشار از یک مسیر جانبی، فشار موجود در سیستم را رها می‌کنند. این شیرها به گونه ای طراحی یا تنظیم شده اند که در یک فشار از قبل تعیین شده، عمل می‌کنند و از مخزنهای تحت فشار و سایر تجهیزات سیستم که در معرض فشار هستند، در برابر فشار بیش از حد مجاز محافظت می‌کنند.
شیر ایمنی از جمله شیرهایی است که به صورت اتوماتیک عمل می‌کند و باید در جایی نصب شود که احتمال می‌رود فشار عملیاتی سیستم یا مجرای دارای فشار از حداکثر مجاز خود بیشتر می‌شود. در سیستم‌های بخار، از شیرهای ایمنی به طور معمول برای محافظت در برابر فشار بیش از حد بویلر (دیگ بخار) و سایر کاربردها مانند downstream of pressure reducing controls استفاده می شود. اگرچه نقش اصلی آنها بالا بردن ایمنی است، از شیرهای ایمنی در عملیات فرآیندی نیز استفاده می‌شود تا از آسیب دیدن محصول به دلیل فشار بیش از حد جلوگیری شود. فشار بیش از حد در شرایط مختلف ایجاد می‌شود، از جمله:
• عدم تعادل در میزان دبی به دلیل باز و بسته شدن سهوی شیرهای ایزوله در مجراها
• خرابی سیستم خنک کننده که اجازه سیال یا بخار منبسط شود
• به وجود توده فشاری گذرا (Transient pressure surges)
• قرار گرفتن در معرض آتش سوزی
• خرابی لوله مبدل حرارتی
• واکنش‌های گرمایی غیرقابل کنترل در مجتمع‌های شیمیایی
• تغییر دمای محیط
زمانی که فشار قسمت ورودی شیر نسبت به فشار تعیین شده افزایش پیدا می‌کند، باعث می‌شود تا دیسک یا همان مجرابند شیر باز شده و سیال اضافی (بخار یا گاز) تخلیه شود و هنگامی که فشار به مقدار تعیین شده کاهش یافت، دیسک ولو دوباره بسته می‌شود. شیر ایمنی به اصطلاح آخرین وسیله‌ی ایمنی است که فشار را کنترل می کند و مقدار اضافه مشخص از مایعات را به صورت خودکار و بدون هیچگونه نیازی به برق تخلیه می‌کند.
انواع شیر اطمینان تخلیه کننده فشار ( Safety Relief Valve)
- Series 4000: Spring Loaded Safety Relief Valves
- Series 4200: Conventional Type
- Series 4400: Balance Bellows Type
- Series 4500: Conventional Type Acc. to ASME Section I
عملکرد شیر ایمنی
1. نازل (Nozzle) درونی شیر ایمنی شروع به دریافت فشار بالاتری از قسمت ورودی شیر می‌کند.
2. زمانی که فشار، بالاتر از Set pressure یا همان فشار از پیش تعیین شده می‌شود، دیسک بالا رفته و عمل تخلیه سیال صورت می‌گیرد
3. تا زمانی که فشار مضاعف تا مقدار فشار از پیش تعیین شده پایین بیاید نیروی فنر دیسک را بسته نگه می‌دارد
(نقش قطعات یدکی)
نازل (Nozzle) — ورودی فشار
دیسک (Disc) — کلاهک یا درپوش
فنر (Spring) — کنترل کننده فشار
در صنایع نفت و گاز وشیمیایی معمولاً شیرهای ایمنی (Safety valves)، شیرهای فشارشکن (Pressure Relief Valve) (PRV) ، شیر ایمنی فشار (Pressure Safety Valve) (PSV) و شیر اطمینان (Relief valve) با یکدیگر اشتباه گرفته شوند.